ΜΙΝΑ ΦΕΙΔΑ-ΝΤΑΗ, ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

Η Μεσσήνια κυρία της ελληνικής

βιομηχανίας υποδημάτων

Ο παππούς της Γιάννης Φειδάς,καταγόταν από τη Βαλύρα.

Το 1919 επέστρεψε από την Αμερική,όπου δούλεψε σκληρά.

Είδος υπό εξαφάνιση η βιομηχανία στην Ελλάδα. Υπάρχουν, όμως, και οι εξαιρέσεις. Και από τις πιο φωτεινές είναι η Μεσσήνια Μίνα Φειδά-Νταή. Έχει κερδίσει από πολλά χρόνια τον τίτλο της κυρίας της ελληνικής βιομηχανίας υποδημάτων και, παρά το ζοφερό περιβάλλον, πετυχαίνει να κρατάει την εταιρία της ανθηρή. Η Μίνα Φειδά-Νταή, ωστόσο, δεν είναι απλά μια επιτυχημένη βιομήχανος. Είναι μια γεωργός που στη γη βρίσκει την ισορροπία της, είναι μια γυναίκα του πολιτισμού και της δημιουργικότητας.

Μπαίνοντας κανείς στο αγρόκτημά της, στην Εύα, που είναι το χωριό της μητέρας της, το πρώτο που συναντά είναι το άγαλμα της τρυφερής «Μάνας γης». Από τη γη ξεκινούν τα πάντα για τη Μίνα Φειδά-Νταή. Είναι για εκείνην η ζωή, η αγάπη, η έμπνευση, η δημιουργία. «Δε μου αρέσει να βγαίνω στη δημοσιότητα. Αισθάνομαι, όμως, την ανάγκη να προσπαθήσω και εγώ να περάσω κάποια μηνύματα. Σε αυτά θα ήθελα να σταθείτε και εσείς περισσότερο, στη στροφή που πρέπει να κάνει ο άνθρωπος προς τη φύση, το περιβάλλον, τα βιολογικά προϊόντα. Και στην ανάγκη που υπάρχει να υποστηριχθεί η καλή βιομηχανία, γιατί μόνο με τη βιομηχανία καταπολεμάς την ανεργία και δημιουργείς ευημερία», μας είπε εξ αρχής η κ. Φειδά-Νταή. Ας μας συγχωρέσει, ωστόσο, και ας ξεκινήσουμε εμείς από τα πρώτα κεφάλαια της ιστορίας της πρωτοπόρας στη χώρα υποδηματοποιίας «Φειδάς». Ο παππούς της, ο Γιάννης Φειδάς, που καταγόταν από τη Βαλύρα, το 1919 επέστρεψε από την Αμερική όπου «δούλεψε σκληρά, όπως όλοι οι μετανάστες. Ο παππούς γύρισε στην Καλαμάτα μετά από 12 χρόνια με μηχανές για τα παπούτσια. Έφτιαξε το εργαστήριό του στο σταθμό του τρένου, δίπλα από του Τσινόρεμα το μανάβικο και απέναντι από το ξενοδοχείο “Μεγάλη Βρετάνια”. Εκεί ο παππούς έφτιαχνε τα παπούτσια και πόδενε όλους τους σιδηροδρομικούς του ΣΠΑΠ». Κάπως συγκινημένη μας διηγήθηκε ότι ακόμη και το όνομά της είναι συνδεδεμένο με τα παπούτσια, αλλά και τους ΣΠΑΠ: «Οι γονείς μου πριν από εμένα είχαν άλλο ένα παιδάκι, που όμως στους έξι μήνες πέθανε. Είχε το όνομα της μητέρας του πατέρα μου. Όταν γεννήθηκα εγώ, δεν ήθελαν να μου δώσουν το ίδιο όνομα, αλλά ούτε το όνομα της άλλης γιαγιάς μου, για να μη στενοχωρηθεί η συμπεθέρα της. Ο παππούς μου, που ήταν σοφός άνθρωπος, βρήκε τη λύση. Τον επισκέφθηκε μια μέρα ο ελεγκτής των ΣΠΑΠ, που ήταν από την Εύβοια και τον έλεγαν Βάρβαρο. Του είπε ο παππούς μου να μου δώσει εκείνος όνομα. Επέλεξε το όνομα της μητέρας του, την οποία έλεγαν Μίνα και τη λάτρευε. Και το όνομά μου, λοιπόν, οφείλεται στο παπούτσι». Μετά τον παππού, ο πατέρας της Μίνας Φειδά-Νταή, ο Δημήτρης, δημιούργησε στου Ψυρρή με τη γυναίκα του Μαρία την πρώτη βιοτεχνία για το καλό ανδρικό παπούτσι. Αρχικά, ο πατέρας της ήθελε να φτιάξει τη βιοτεχνία στην Εύα «και είχε αγοράσει και γη. Όταν ήρθε, όμως, είδε ότι δεν υπήρχαν οι υποδομές για κάτι τέτοιο. Σκέφτηκε ότι θα καταστραφούν, γιατί δεν υπήρχαν άνθρωποι, μηχανήματα, τίποτα που να μπορέσει να δουλέψει εδώ πέρα». Η βιοτεχνία πήγαινε από το καλό στο καλύτερο και συνέχισε να πηγαίνει ακόμη καλύτερα, όταν ανέλαβαν πλέον η Μίνα Φειδά-Νταή με το σύζυγό της Γιάννη Νταή, που καταγόταν από του Χανδρινού.

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ

Αυτό που κάνει τα παπούτσια Φειδά να κυριαρχούν στην αγορά, είναι η αίσθηση της άνεσης και της ελαφρότητάς τους, η ποιότητα της κατασκευής τους, καθώς και η ανταγωνιστική τιμή τους. Μας είπε η κ. Φειδά-Νταή σχετικά: «Το πιο δύσκολο πράγμα στη βιομηχανία είναι να μπορέσεις να έχεις ένα καλό προϊόν σε καλή τιμή. Και αυτό δεν επιτυγχάνεται με μαγικά, δεν υπάρχουν τέτοια στη βιομηχανία και την οικονομία. Εμείς έχουμε καταφέρει το εξής απλό, που είναι και δύσκολο, γιατί πάντα το απλό είναι δύσκολο. Φτιάχνουμε παπούτσια που δεν είναι μόνο καλά, δεν είναι μόνο από φυσικά υλικά, είναι και άνετα. Οι τεχνικοί μας προβάρουν τα παπούτσια σε επτά-οκτώ διαφορετικά πόδια, ώστε να πιάσουμε το μέσο όρο. Έτσι, έχουμε καταφέρει μια άνεση και μια ελαφράδα μοναδική, τέτοια ώστε να μπορεί ο άνθρωπος να τα φοράει όλη την ημέρα και το βράδυ να μην του κάνει καρδιά να τα βγάλει για να φορέσει παντόφλες». Για την ποιότητα σημείωσε: «Εμείς αγαπάμε πραγματικά αυτό που κάνουμε, γι’ αυτό έχουμε και την ποιότητα. Πολλές φορές κατεβαίνω στα παιδιά που αλείφουν τις σόλες. Τους λέω ότι αυτές οι σόλες που αλείφετε μπορεί αύριο να είναι οι δικές σας και δε θα θέλατε το παπούτσι που έχετε πληρώσει να χαλάσει. Εμείς, λοιπόν, πάντα δουλεύουμε σαν να φτιάχνουμε το δικό μας παπούτσι». Σε ό,τι αφορά τις ανταγωνιστικές τιμές τόνισε: «Κάθε χρόνο αυξάνουμε την παραγωγή μας και έτσι καταφέρνουμε και η αύξηση των τιμών μας να είναι μικρότερη από τον πληθωρισμό. Γιατί, πουλώντας περισσότερα παπούτσια, καλύπτουμε μεγαλύτερο μέρος των γενικών μας εξόδων. Κάθε χρόνο η παραγωγή μας αυξάνει και θεωρώ ότι αυτή είναι η μεγαλύτερη τιμή για εμάς, σημαίνει ότι ο κόσμος μάς εμπιστεύεται και μας αγαπάει».

ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ

Η βιομηχανία υποδημάτων Φειδάς έχει περάσει και εξαιρετικά δύσκολες στιγμές. Η πρώτη ήταν όταν γκρεμίστηκε η Σοβιετική Ένωση, «κοντέψαμε να λυγίσουμε, γιατί μας χρωστούσαν ένα δισ. δραχμές. Μέσα σε αυτή τη δραματική κατάσταση είχα να αντιμετωπίσω και το χαμό του συντρόφου και συνεργάτη μου. Τότε μάζεψα τα παιδιά μου, όλη την ομάδα του εργοστασίου και τους είπα: “Παιδιά, θυμάστε τι μας έλεγε ο Νταής, ότι εκεί πάνω στη Σοβιετική Ένωση θα πέσουνε γρήγορα, γιατί όταν πήγαινε να κλείσει τις παραγγελίες έβλεπε ότι δε δουλεύουνε; Εμείς, όμως, δουλεύουμε και δεν πρέπει να πέσουμε. Εγώ έχω κουράγιο να δουλέψω, εσείς έχετε;”. Όλη η ομάδα μού είπε ναι και όλοι μαζί καταφέραμε και τα βγάλαμε πέρα. Ήταν ένα δισ. χρέος, όχι αστεία πράγματα. Δε μου φέρθηκαν καλά και οι τράπεζες ή μάλλον μια τράπεζα, που τώρα βέβαια φέρεται πολύ ωραία. Όμως, στάθηκε δίπλα μου η “Alpha”, την οποία προτιμάω να λέω “Πίστεως”, γιατί είναι από εδώ κάτω. Μου φέρθηκε καλά εκείνη την ώρα και το λογιστήριό μου ξέρει ότι πρώτα θα μιλάει με την “Πίστεως” και μετά με όλες τις άλλες». Εξίσου φοβερή κρίση προκάλεσε ο σεισμός του 1999: «Όταν ξεπεράσαμε το πρόβλημα της Σοβιετικής Ένωσης ήρθε ο σεισμός και γκρέμισε το μισό εργοστάσιο. Ήταν πολύ γερό κτήριο, αλλά το επίκεντρο του σεισμού ήταν πολύ κοντά. Πάθαμε τότε ζημιά δύο δισ. δραχμές. Τα καταφέραμε, όμως, και σε επτά ημέρες είχαμε ξαναστήσει το εργοστάσιο στο άλλο μισό κτήριο, που ήταν πράσινο. Τα βγάλαμε πάλι πέρα. Αυτό είναι το ελληνικό πείσμα, είναι αυτό που λέμε, βλέπουμε τον γκρεμό μπροστά μας, παίρνουμε φόρα, φωνάζουμε αέρα και πηδάμε απέναντι. Ούτε τότε είχαμε έξωθεν βοήθεια. Τότε που θέλαμε τις τράπεζες δεν τις είχαμε, τώρα τις έχουμε γιατί είμαστε καλά».

Η ΥΦΕΣΗ

Η κ. Φειδά-Νταή είναι μαθημένη στις δυσκολίες, δε φοβάται, έχει χτίσει γερά θεμέλια, όμως βλέπει ότι τα πράγματα με την οικονομική ύφεση είναι πολύ σοβαρά: «Τα Χριστούγεννα είπα στην ομάδα ότι έχουμε περάσει μαζί πολλές και μεγάλες μπόρες, χωρίς να λυγίσω καθόλου. Ήμουν πάντα δυνατή. Για αυτή την κρίση, όμως, έχω ανησυχία. Μου είπε ο γιος μου “βρε μάνα, εσύ είσαι πάντα δυνατή, γιατί σε βλέπω και είσαι στριμωγμένη; Εσύ είσαι ο καπετάνιος που δεν εγκαταλείπει το καράβι”. Του απάντησα ότι “αυτή τη φορά το καράβι είναι γερό, αλλά στερεύει η θάλασσα. Πρέπει να βρούμε να χτυπήσουμε ξάστερο νερό και αυτό δεν είναι εύκολο”. Μαγικά δεν μπορεί να κάνει κανένας. Μπορούμε, όμως, να παλέψουμε. Καταφέραμε φέτος, με όλα αυτά που γίνονται, να μείνουμε σταθεροί στην παραγωγή μας. Αυτό μοιάζει λίγο με θαύμα. Λέω, όμως, ότι καμιά φορά η δυσκολία κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούνε βαθύτερα μερικά πράγματα. Η γιαγιά μου έλεγε “μέτρα δέκα, ένα κόβε”. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μετρήσουμε πολύ και να είμαστε πολύ προσεκτικοί και στα έξοδά μας. Έχουμε λίγο ξεφύγει από τα μέτρα μας. Μπορούν τα μέτρα μας να είναι λίγο μικρότερα».

Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Τώρα πλέον η βιομηχανία υποδημάτων Φειδάς είναι η μοναδική στη χώρα. Δε χαίρεται γι’ αυτό η κ. Φειδά-Νταή: «Η βιομηχανία είναι κάτι που δεν έπρεπε να χαθεί στην Ελλάδα. Εγώ πικραίνομαι, γιατί χάθηκαν οι βιομηχανίες παπουτσιού. Ήμασταν οι πρώτοι στην Ευρώπη, επάνω και από την Ιταλία. Καταφέραμε να είμαστε οι τελευταίοι. Να χαθούν όλες οι μεγάλες βιομηχανίες και να μείνει η Φειδάς μόνη. Τι είναι αυτά τα πράγματα; Είναι κρίμα γιατί η βιομηχανία καταπολεμάει την ανεργία. Είναι κρίμα να φέρνουμε τα παπούτσια από τις Ινδίες και την Κίνα».

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

Η κ. Φειδά-Νταή είναι πρωτοπόρος, όχι μόνο στη βιομηχανία υποδημάτων, αλλά και στις βιολογικές καλλιέργειες. Άλλωστε, στην Εύα που τη συναντήσαμε είχε έρθει για να μαζέψει τις βιολογικές ελιές της. Ξεκίνησε το 1971, τότε που η λέξη βιολογικό ήταν άγνωστη στην Ελλάδα. Όλα άρχισαν από την ευαισθησία της για τη σωστή διατροφή, αλλά και από τη νοσταλγία της Καλαμάτας. Ιδού πώς έγιναν τα πράγματα: «Τα καλοκαίρια η μητέρα μου έπαιρνε τα παιδιά μου και τα έφερνε στην Καλαμάτα. Έμενα, λοιπόν, χωρίς παιδιά, γι’ αυτό και με κάποιον τρόπο έπρεπε να φέρω νοητά τη Μεσσηνία στην Αθήνα. Σκέφτηκα να δημιουργήσω ένα κτήμα, να φέρω τη φύση της Μεσσηνίας εδώ. Τότε πηγαίναμε για μπάνιο στο Σχοινιά και ρωτούσα τους μανάβηδες μήπως πουλιέται κανένα κτήμα. Τελικά, βρήκα έναν κύριο που είχε δέκα στρέμματα που πωλούσε. Ζητούσε 240.000 δραχμές, όμως, εγώ είχα 150.000. Ήταν χρήματα από το χαρτζιλίκι μου, που τα είχα μαζέψει με σκοπό να εκδώσω μια μεσσηνιακή ηθογραφία με θέμα “Όταν τα πορτοκάλια γίνουν χρυσά”. Πήρα αυτά τα χρήματα, δανείστηκα και μέσω της μητέρας μου από την εταιρία τα υπόλοιπα και αγόρασα τα πρώτα δέκα στρέμματα στο Μαραθώνα». Σήμερα τα δέκα στρέμματα έχουν γίνει 45. Και μπορεί το βιβλίο “Όταν τα πορτοκάλια γίνουν χρυσά” να μην εκδόθηκε ποτέ, όμως στο βιολογικό κτήμα της κ. Φειδά-Νταή υπάρχουν πολλές πραγματικά χρυσές πορτοκαλιές. Υπάρχουν ακόμη βερικοκιές, άλλα καρποφόρα βιολογικά δέντρα, κηπευτικά, τομάτες, μαρούλια κ.λπ. Αυτό που τη μαγεύει είναι ότι «η γη σε κάνει να νοιώθεις ήρεμος. Βάζεις ένα σποράκι και αυτό μεγαλώνει, σου δίνει καρπό, σου δίνει πραγματικά ζωή. Είναι τρομακτικά δυνατό στοιχείο. Στη βιομηχανία πρέπει να δώσεις κόπο, μόχθο, δουλειά και πολλή αγάπη, για να μπορέσεις να φτιάξεις ένα σωστό προϊόν. Η γη αυτό το παράγει μόνη της, με λίγη αγάπη από εσένα, είναι φοβερό». «Αγρόκτημα Μίνα» είναι η φίρμα-εγγύηση στα προϊόντα που παράγει η Μεσσήνια γεωργός. Πρόκειται για βιολογικό ελαιόλαδο, για βιολογικά φρούτα, για βιολογικά κηπευτικά, ακόμη και για βιολογικό κρέας, αλλά και τυρί. Στο αγρόκτημα του Μαραθώνα, όπου βρίσκεται το πρωτότυπο άγαλμα της «Μάνας γης», η κ. Φειδά-Νταή έχει δημιουργήσει και ένα χώρο, όπου προβάλλει τα βιολογικά προϊόντα της: «Έχω φτιάξει ένα σχολείο το λέω, όχι μαγαζάκι, για να έρχεται ο κόσμος και να βλέπει το κτήμα και τι παράγει. Αναρωτιούνταν διάφοροι εκεί “τι κάνει αυτή η γυναίκα; Δεν ξέρει και αφήνει τα χορτάρια να μεγαλώνουν;”. Νόμιζαν ότι δεν ξέρω. Τώρα, όμως, με το μαγαζάκι άρχισαν και προβληματίζονται. Βλέπουν τις αγνές δημιουργίες της γης και νομίζω ότι περνάει ένα μήνυμα στον κόσμο για την οικολογία, για τα βιολογικά προϊόντα. Βέβαια, η σχέση του ανθρώπου με τη γη δεν είναι αυτή που θα έπρεπε. Κάθε ημέρα αποξενώνεται και περισσότερο. Εγώ, όμως, προσπαθώ να περάσω το μήνυμα. Και όσες φορές έχω βγει στη δημοσιότητα, το κάνω μόνο για να περάσω αυτά τα μηνύματα, γιατί είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να υπάρξει».

ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ

Η σπουδαία γεωργός προσπαθεί να φτιάξει στο αγρόκτημά της στην Εύα ένα μικρό βιολογικό ελαιοτριβείο. Μπλέχτηκε όμως και εκείνη στα τυραννικά γρανάζια της γραφειοκρατίας των δημοσίων υπηρεσιών της Μεσσηνίας. Μας είπε: «Έχω φτιάξει έναν πολύ ωραίο χώρο. Τον είπα αποθήκη, γιατί δεν ήξερα ότι πρέπει να το πω ελαιοτριβείο από την αρχή. Πήγα στη Νομαρχία και τους είπα ότι θέλω να φτιάξω ένα ελαιοτριβείο καθαρά βιολογικό και εκείνοι με συνεχάρησαν. Όμως, από την άλλη υπηρεσία μού απάντησαν ότι δεν μπορούν να μου δώσουν την άδεια, γιατί το αγρόκτημά μου βρίσκεται μέσα στον οικισμό. Πήγα στο υπουργείο και εκεί μου είπαν άλλα πράγματα, ότι δεν μπορούν να μου αρνηθούν την άδεια, γιατί το ελαιοτριβείο θα είναι μικρής δυναμικότητας και δε θα έχει απόβλητα. Ακόμη την άδεια δεν την έχω πάρει. Οι άνθρωποι που είναι στις υπηρεσίες θα πρέπει να βοηθούν κάποια πράγματα να προχωρούν πιο γρήγορα. Μου είπαν να πάω στο νομάρχη να το πω, δεν είχα χρόνο να πάω, αλλά, αν χρειάζεται να πάω, θα πάω. Προς το παρόν, βγάζω το λάδι μου σε βιολογικό ελαιοτριβείο στο Άστρος Κυνουρίας, όπου υπάρχει το μηχάνημα που θα βάλω και εγώ. Το έχουν φτιάξει οι Ιταλοί και δε χρειάζεται να βάλεις καν νερό. Φόρτωσα το φορτηγάκι μου με χίλια κιλά ελιές και μου έβγαλε 17,5% λάδι χωρίς νερό. Είναι εκπληκτικό μηχάνημα. Είναι βέβαια ακριβό και λέει ο γιος μου ότι δε θα κάνω απόσβεση ούτε σε 20 χρόνια, όμως δεν πάω να κάνω απόσβεση, καλό προϊόν θέλω να φτιάξω».

ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣ

Η κ. Φειδά-Νταή έχει και ζώα βιολογικής εκτροφής, κατσίκια, πρόβατα και κότες. Είναι ελεύθερα σε έκταση στην Αμφιλοχία. Προσπαθεί, μάλιστα, να πείσει κάποιον επιχειρηματία της περιοχής να φτιάξει ένα βιολογικό σφαγείο, δεδομένου ότι δεν υπάρχει αλλού στην Ελλάδα, εκτός ίσως από το Βόλο. Επιπλέον, φτιάχνει τυρί. Την έμαθε μια γιαγιά που είχε στάνη δίπλα από το εργοστάσιό της. Μιλώντας μας με πάθος και αγάπη για τα καθαρά προϊόντα της γης, η συζήτησή μας έφτασε στο τέλος της. Έπρεπε κιόλας να φύγει για να πάει να δει κάποιες ελιές. Φωτογραφία μάς ζήτησε να τη βγάλουμε στο πλατάνι που έχει στον κήπο της. Το έχει φέρει από το Ραμοβούνι, τον τόπο όπου γεννήθηκε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Με υπερηφάνεια μας είπε ότι είναι πρόγονός της, από το γένος της μητέρας της. Αναχωρώντας σταθήκαμε στο άγαλμα της «Μάνας γης». Στο πλάι είναι σκαλισμένη η αφιέρωσή της: «Στη μνήμη του παππού Γιάννη Φειδά, που με έμαθε να αγαπώ τη γη και τους ανθρώπους. Στη μνήμη της μητέρας μου και του πατέρα μου, που πέρασαν μέσα μου την αναζήτηση της καθαρής σκέψης, την ευθύνη, τη συνέπεια και την τιμή στη δουλειά».

Του Σταύρου Χ. Μαρτίνου

FLASH της Μεσσηνίας