3 ΦΥΤΑ ΣΤΗ ΛΟΥΤΣΑ (Βραυρώνα**). ΑΦΑΝΑ ή ΚΑΤΣΑΦΑΝΑ,ΔΡΑΚΟΝΤΙΑ ή ΦΙΔΟΧΟΡΤΟ,Καντηλαναύτρα

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ.
Την Κυριακή στις 15-5-2016 με την Ε.Σ. επισκεφτήκαμε το εξοχικό  της  για καφέ στη Βραυρώνα** Λούτσας.Υπήρχε μια έντονη δυσωσμία και διαπιστώσαμε ότι προερχόταν από ένα είδος δρακοντιάς, που υπήρχαν στο διπλανό κτήμα.  Φωτογραφίσαμε  την δρακοντιά, την καντηλήθρα και την κατσαφάνα. 
 Στο  διαδίκτυο ,υπάρχουν αρκετά πληροφοριακά στοιχεία, για τα 3 αυτά φυτά.
**Στην  Βραυρώνα υπάρχει προστατευόμενος υγροβιότοπος,τον οποίο δεν γνωρίζουν πολλοί Αθηναίοι, αρχαιολογικός χώρος, και πλούσιο φωτογραφικό και πληροφοριακό υλικό, για όποιον ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα, για την περιοχή της Βραυβώνας, στη Λούτσα.Πρέπει να γνωρίσουμε τη φύση μας και τον πολιτισμό μας.

Δρακοντιά (Dracunculus vulgaris ή κοινώς Φιδόχορτο)!

Ο διασημότερος φαρμακογνώστης της αρχαιότητος Διοσκουρίδης (1ος αιώνας μ.Χ.) έλεγε ότι θεραπεύει το έλκος και ότι αν το πιεις με κρασί ανοίγει την όρεξη για… έρωτα! Το έργο του Διοσκουρίδη «Περί ύλης ιατρικής» ήταν απαλλαγμένο από προλήψεις και δεισιδαιμονίες της εποχής. Είχε μελετήσει περισσότερα από 500 φυτά και τα κατέταξε σύμφωνα με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, ανάλογα με τη δράση τους στις διάφορες ασθένειες του ανθρωπίνου σώματος. Μέχρι και το 16ο αιώνα στο βιβλίο αυτό ανέτρεχαν οι ασχολούμενοι με την Φαρμακευτική. Μεταφράσθηκε σε πολλές γλώσσες και ήταν το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε μετά την “Αγία Γραφή”! Στην ανατολική Κρήτη βρέθηκε μία σαρκοφάγος που είναι διακοσμημένη με μοτίβο που πιθανόν είναι παρμένο από τη δρακοντιά.

arum maculatum, δρακοντιά, φιδόχορτο
Το Δρακόντιον το κοινώς λεγόμενο φιδόχορτο (Β 166) καταστρέφει τους πολύποδες της ρινός, όταν εισαχθεί το εκχύλισμα του καρπού και κατά την επάλειψη αναστέλλει τα καρκινώματά της. ΄Αποψη που επαναλαμβάνεται (ΧΙ σελ. 865), από τον Γαληνό «και καρκίνους και πολύποδας εκτήκειν».

Είναι ενδημικό φυτό που συναντάται στα Βαλκάνια, σε περιοχές γύρω από τη Μεσόγειο, σε Ελλάδα όπως στην Κρήτη, το Αιγαίο αλλά και τη νοτιοδυτική Τουρκία. Φυτρώνει σε χωράφια, χαντάκια και άκρες δρόμων σε χαμηλό υψόμετρο. Θεωρείται φαρμακευτικό φυτό και η ρίζα του συλλέγεται και χρησιμοποιείται για την καταπολέμιση διαφόρων ασθενειών. Είναι τοξικό φυτό για τον άνθρωπο και τα βόσκοντα ζώα.
Ανθίζει την άνοιξη και βγάζει ένα σκούρο κόκκινο λουλούδι με πολύ δυσάρεστη οσμή. Συλλέγεται το υπέργειο τμήμα όταν βρίσκεται σε άνθηση. Συλλέγεται επίσης και η ρίζα του την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Είναι φυτό φαρμακευτικό και δηλητηριώδες. Η ρίζα του θεωρείται αντιρρευματική, αντιασθαματική, αντικοκιτική, αντιβρογχική, αντιαιμορραγική, αντιγαστρική και αντικαταρροϊκή. Σημειώνεται ότι οι κόκκινες ρώγες του καρπού, τα φύλλα, τα άνθη και η ρίζα (ως χλωρή) είναι δηλητηριώδεις.

Τα φύλλα συνήθως ξεραίνονται κατά την ανθοφορία.
Το φυτό ανθίζει συνήθως Απρίλιο-Μάιο, αλλά αυτό εξαρτάται από το ιδιαίτερο κλίμα κάθε περιοχής. Τα άνθη είναι οργανωμένα σε σπάδικα χρώματος πολύ σκούρου καφέ που μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 135 εκ.
Η ταξιανθία περιβάλλεται από ένα σκούρο μοβ βράκτιο φύλλο, τη σπάθη, η οποία μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 125 εκ. η οποία στο εσωτερικό της σχηματίζει διογκωμένο θάλαμο όπου βρίσκονται τα άνθη του σπάδικα. Τα περισσότερα φυτά εντούτοις δεν σχηματίζουν τόσο μεγάλες ταξιανθίες και ένα αρκετά σύνηθες ύψος είναι 40-50 εκατοστά. 
Η ταξιανθία του σπάδικα που περιβάλλεται από σπάθη είναι κοινό χαρακτηριστικό όλης της οικογένειας. Ο σπάδικας μέσα στη σπάθη μοιάζει λίγο με κρυμμένο φίδι ή δράκο, εξού και η ονομασία του φυτού.Τα άνθη του φυτού αυτού, όπως και σε πολλά άλλα μέλη της οικογένειας του, εκλύουν μία μυρωδιά πτώματος για να προσελκήσουν μύγες και άλλα πτωματοφάγα έντομα ως επικονιαστές. 

Το φυτό είναι τοξικό και τα περισσότερα ζώα δεν το τρώνε. Η κύρια τοξίνη που περιέχει είναι η αροίνη η οποία όμως είναι ασταθείς και καταστρέφεται με την αποξήρανση ή το βρασμό.
Το φυτό αυτό γενικά δε χρησιμοποιείται εκτεταμένα από τον άνθρωπο. Από τον κόνδυλό του, μετά από βράσιμο, μπορεί να εξαχθεί άμυλο το οποίο μπορεί να χρησιμοποιειθεί σε περίπτωση ελλειψης τροφίμων. Στις Βαλεαρίδες νήσους χρησιμοποιείται μαζί με ρίζα ασφόδελου για την παραγωγή αλευριού. 

Εναλλακτικές θεραπείες με δρακοντιά, θεραπευτικές ιδιότητες της δρακοντιάς:
Βρογχίτιδα, Φλεγμονές στόματος, Μύτης, Λαιμού, Στομάχι
(ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ). 

Το εκχύλισμα του καρπού, καταστρέφει τους πολύποδες της μύτης.
Αναλυτικά: Το φιδόχορτο είναι αποχρεμπτικό στην περίπτωση άσθματος και χρόνιου βήχα, ενώ είναι και δυνατό ευκοίλιο. Χρησιμοποιείται ακόμα στην ομοιοπαθητική και συστήνεται σε περιπτώσεις γαστρίτιδας, αιμορραγιών και ερυθημάτων. Παλιότερα, ο Διοσκουρίδης σύστηνε την ώριμη, ξεραμένη στον ήλιο και κοπανισμένη ρίζα στους ασθματικούς, τη σκόνη της ρίζας με νερό ως αφροδισιακό, τη σκόνη ζυμωμένη με μέλι ως καθαριστική των κακοηθών και φαγεδαινικών ελκών και τέλος τη σκόνη ανακατωμένη με «λευκή άμπελο» (κουρμπένι ) ως καταστροφική των πολύποδων (ακόμα και των καρκινωμάτων), καθώς και προληπτική του δαγκώματος της οχιάς. Στην Ελλάδα υπάρχουν και σήμερα εμπειρικοί ( πρακτικοί) που υποστηρίζουν πως θεραπεύουν τη φυματίωση με τη ρίζα του φιδόχορτου. Σημειώνουμε ωστόσο ότι η αροΐνη είναι ερεθιστική για το δέρμα και τοξική για το κεντρικό νευρικό σύστημα, με γεύση δηκτική και παρατεταμένα καυστική. Οι δηλητηριάσεις δεν είναι σπάνιες στα παιδιά που τρώνε τις κόκκινες ράγες, οι οποίες έχουν μια κάπως γλυκιά γεύση. Αντίδοτα για δηλητηριάσεις είναι πρόκληση εμετού, δυνατός καφές, καφεΐνη, ζέσταμα του ασθενή με καταπλάσματα και θερμοφόρες, καρδιοτόνωση, τόνωση της περιφερειακής κυκλοφορίας. www.framewalk.blogspot.gr

Αφάνα ή κατσαφάνα Genista acanthoclada). Ανήκει στην οικογένεια Legominosae(Fabaceae) και είναι αγκαθωτός θάμνος, ύψους από 30 εκ. έως 1 μ.Έχουμε κάνει ανάρτηση στο διαδίκτυο για την αφάνα ή κατσαφάνα, πως τη χρησιμοποιούσαμε αλιεύοντας χέλια,  με τίτλο: ΑΛΙΕΥΟΝΤΑΣ ΧΕΛΙΑ ΣΤΟ ΠΟΤΑΜΙ ΤΗΣ ΜΑΥΡΟΖΟΥΜΕΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΜΙΣΟΥ.

Λυχναράκι το θαυματουργό

Ανήκει στην οικογένεια των Χειλιανθών (Labiatae) και σε κάθε περιοή της Ελλάδας έχει και από μια ονομασία: Φουφουλιά (Τήνος), Φάσσα (Αίγινα), Νεροβαμβακιά (Πελοπόννησος), Μαυρομάργο (Αττική), Μαυρομάρκος (Κύθνος), Αποπουλιά, Λυχναράκι, Οικονομία, Καντηλαναύτρα.
Στις Κυκλάδες ονομάζεται Πουπουλιά, στη Μάνη ονομάζεται και Καντηλαναύτρα, γιατί τη χρησιμοποιούσαν για το άναμμα του καντηλιού στα σπίτια και στις εκκλησίες. Μάζευαν τους ξερούς κάλυκες, που μοιάζουν με χωνιά και ανά δύο, αφού αφαιρούσαν το σπόρο από τον ένα, τους τοποθετούσαν ανεστραμμένους πάνω στο λάδι του καντηλιού και τους άναβαν. Η φλόγα κρατούσε αναμμένη όλη τη νύχτα και δεν δημιουργούσε κάπνα.
Είναι πολυετής πόα, αρωματική με ξυλώδη βάση και με ύψους έως 60cm Τα φύλλα της είναι καρδιόσχημα, χνουδωτά, απαλά και με χρώμα ελαφρά πράσινο. Τα άνθη της είναι κοκκινωπά με διάρκεια άνθησης από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο. Οι καρποί είναι μαύροι και μάλλον μικροσκοπικοί κρυμμένοι στη βάση ενός κάλυκα που μοιάζει με χωνί.
Είναι ενδημικό της Ελλάδας και της Τουρκίας. Φυτρώνει κυρίως, σε σκιερά μέρη και μέσα ή στη βάση των τοίχων. Τους κάλυκες από τα άνθη τους βάζουν στο  καντήλι για φυτίλι και τα λένε φυτιλάκια, λυχναράκια ή λουμίνια.

Οι αποξηραμένοι κάλυκες του φυτού, όπου έχουν σχήμα που μοιάζει με χωνάκι τοποθετούνται ανά δύο, αφού πρώτα αφαιρέσουμε το σπόρο από τον ένα, και τους τοποθετούσαν ανεστραμμένους μέσα σε λάδι και τους άναβαν. Η φλόγα κρατούσε αναμμένη όλη τη νύχτα και δεν δημιουργούσε κάπνα.
Το φυτό παρουσιάζει αντισπασμωδικές ιδιότητες και χορηγείται κυρίως στις περιπτώσεις κοκίτη των παιδιών και κατά των ψυχονευρώσεων.
Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα και ο Διοσκουρίδης το αποκαλούσε «Γνωτέρα». Τόσο αυτός όσο και άλλοι γιατροί συνιστούσαν τα φύλλα του φυτού κοπανισμένα με αλάτι με μορφή καταπλάσματος ως αντίδοτο σε δαγκώματα σκύλων. Τη χρησιμοποιούσαν ακόμα για την αντιμετώπιση των κονδυλωμάτων και των ελκών κάθε είδους και μορφής. Μετά τα μέσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, χρησιμοποιούσαν το βότανο στην εμπειρική ιατρική. Επίσης, θεωρείται άριστο ανθελμινθικό φάρμακο και ιδίως κατά των ασκαρίδων και των οξυούρων κατά των οποίων μάλιστα χρησιμοποιήθηκε και ο πυκνός χυμός του φυτού σε υπόθετα.
Στον μεσαίωνα το θεωρούσαν ακόμα ως ένα από τα καλύτερα φάρμακα για την επούλωση των πληγών. Ο Λεκλέρκ, ένας φυτοθεραπευτής, χρησιμοποίησε με επιτυχία το φυτό κατά των νευρώσεων, των νευρασθενειών και των ψυχώσεων (απαθικών καταστάσεων κ.α.) καθώς επίσης το χρησιμοποιούσαν και κατά της εμμηνοπαύσεως και κατά του κοκίτη. Η οσμή του φυτού είναι εξαιρετικά δυσάρεστη. Αυτός ήταν ο λόγος που ο μεγάλος βοτανολόγος Μπαουχίν το αποκαλούσε «foetidum» δηλαδή, δύσοσμο.

Τα κυριότερα συστατικά του είναι φλαβονικά γλυκοσίδια, χλωρογενικό οξύ, ίχνη αιθέριου ελαίου και διτερπενλακτόνες και δρα ως αντιλυσσικό αντιβακτηριακό, τονωτικό, στυπτικό, διουρητικό, εμμηναγωγό, αποχρεμπτικό, αντιοξειδωτικό και αντισπασμωδικό. Χρησιμοποιείται στην κατάθλιψη, την ανησυχία και την υστερία ενώ είναι κατάλληλο ίαμα για την ναυτία και τον εμετό, όταν το αίτιο εντοπίζεται στο νευρικό σύστημα και όχι στο στομάχι. Ανακουφίζει ακόμα και τους εμετούς της εγκυμοσύνης. Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιείται για βήχα, αϋπνία και διαταραχές του νευρικού συστήματος. Μειώνει και τα επίπεδα της χοληστερίνης και καθαρίζει το αίμα ενώ ταυτόχρονα ανακουφίζει τον κνησμό από τσιμπήματα κουνουπιών. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται συνήθως τα φύλλα και οι ανθισμένες κορυφές του φυτού και για τις αντισπασμωδικές ιδιότητες χορηγείται κυρίως στις περιπτώσεις κοκίτη των παιδιών και κατά των ψυχονευρώσεων.
’’τὸ δὲ ψευδοδίκταμνον καλούμενον φύεται μὲν ἐν πολλοῖς τόποις, ἐμφερὲς δὲ τῷ πρὸ αὐτοῦ, ἔλαττον δὲ καὶ ἧττον δριμύ. ποιεῖ δὲ τὰ αὐτὰ τῷ δικτάμνῳ, οὐχ ὁμοίως ἐνεργοῦν.’’ Διοσκουρίδης Βιβλίο 3.32.2