Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2016

Foeniculum vulgare, Μάραθον το κοινόν

 Μάραθον το κοινόν, Αρχαία Θουρία, Αριοχώρι, Άμμοι, 20 Ιούνη 2015
Μάραθον το κοινόν, Αρχαία Θουρία, Αριοχώρι, Άμμοι, 20 Ιούνη 2015
Το Μάραθον το κοινόν ή Φοινίκουλον το κοινόν (Foeniculum vulgare) είναι πόα διετής ή πολυετής της ευρύτερης περιοχής της Αρχαίας Θουρίας – Μυκηναϊκής Άνθειας, που ανήκει στην Οικογένεια των Σκιαδοφόρων (Apiaceae ή Umbelliferae), αγγειοσπέρμων, δικοτυληδόνων φυτών. Στην ίδια Οικογένεια ανήκουν επίσης : ο Μαϊντανός, ο ΄Ανηθος, το Καρότο, το Κύμινο, κλπ.
Το μάραθο απαντά ως αυτοφυές στις άκρες αγρών, κήπων, αμπελώνων, γηπέδων, οικοπέδων, δρόμων κλπ. Αγαπά εδάφη εύφορα και υγρά. Επίσης καλλιεργείται στους κήπους ως λαχανικό.

Το μάραθο έχει φύλλα λεία, τρις ή πολλαπλά πτεροσχιδή, με νηματοειδείς καταλήξεις. Από την ρίζα του φυτού φύονται περισσότεροι βλαστοί ( ύψους 1,50-2,00 μ. περίπου).
Foeniculum_vulgare1Τα άνθη αυτού είναι μικρού σχήματος, χρώματος κιτρίνου και είναι διατεταγμένα κατά τρόπον, ώστε να σχηματίζουν σκιάδια.
 Μάραθον το κοινόν, Αρχαία Θουρία, Πλατύ, Ανεμόμυλος, Λυγιές, 20 Ιούνη 2015
Μάραθον το κοινόν, Αρχαία Θουρία, Πλατύ, Ανεμόμυλος, Λυγιές, 20 Ιούνη 2015
Υπάρχει επίσης η ποικιλία: Μάραθον το κοινόν, ποικιλία αζορικόν ( Foeniculum vulgare, var. Azoricum , var. Dulce), το οποίον είναι γνωστό με το ιταλικόν όνομα «Φοινόκιον». Αυτό διαφέρει από το γνωστό μάραθο, διότι έχει χονδροτέρους και χαμηλοτέρους, σαρκώδεις, σωληνοειδείς βλαστούς, με βάσεις διατεταγμένες η μία επάνω στην άλλη, οι οποίες σχηματίζουν ένα είδος χονδρού βολβού, που αποτελεί το εδώδιμο τμήμα του φυτού. Οι σαρκώδεις αυτοί βλαστοί του φυτού τρώγονται ωμοί ή μαγειρευτοί.
ΕΔΩΔΙΜΟΤΗΤΑ:
Από το μάραθο χρησιμοποιούνται κυρίως τα τρυφερά φύλλα ως μυριστικά ή λαχανικά και τα σπέρματα αυτού, για τον αρωματισμό φαγητών ή για την παρασκευή αιθερίου ελαίου. Επίσης χρησιμοποιούνται οι βλαστοί, οι οποίοι αναμειγνύονται με τα στρέμφυλα ή τσίκουδα, κατά την απόσταξη αυτών και τον αρωματισμό της ρακής. Από τους σπόρουςτου μαράθου εξάγεται το μαραθέλαιον. Τα φύλλα ή οι σπόροι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κάνουν μια ευχάριστη γεύση τσαγιού βοτάνων. Οι καρποί έχουν γεύση ευχάριστη, αρωματική, καυστική, μισογλυκεία, που ομοιάζει με εκείνην του ανήθου.
Fennel_seed_1Επαφή του δέρματος με τους χυμούς ή το αιθέριο έλαιο του φυτού μπορεί να προκαλέσει φωτοευαισθησία ή και δερματίτιδα σε μερικούς ανθρώπους . Κατάποση του ελαίου μπορεί να προκαλέσει εμετό, σπασμούς και πνευμονικό οίδημα.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
Ο άνθρωπος από πολύ ενωρίς εγνώριζε το μάραθο και πιθανώς η ονομασία του φυτού είναι προελληνική, όπως συμβαίνει με τις ονομασίες και πολλών άλλων φυτών. Ενδεικτικά αναφέρονται τα επόμενα παραδείγματα φυτών, η ονομασία των οποίων θεωρείται προελληνική : άμπελος, άνηθος, άνθος, ασπάλανθος, ασπάραγγος, δίανθος, κάππαρις, κορίαννον, κύμινον, κυπάρισσος, νάρκισσος, ρόδον κλπ.
Ο άνθρωπος εχρησιμοποιούσε το μάραθον και εξακολουθεί να το χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα, ως λαχανικό, ως καρύκευμα και ως φάρμακο.
Illustration_Foeniculum_vulgare0Ο Θεόφραστος ο Ερέσιος (372-287 π. Χ.), αναφέρει συχνά το μάραθον, ήτοι :
1) « Γυμνοσπέρματα δε των τε λαχάνων πολλά, καθάπερ άνηθον, κορίαννον, άνησον, κύμινον, μάραθον και έτερα πλείω». (Θεόφραστος, Περί φυτών ιστορίας 1, 11, 2 ).
2) «΄Εχει δε και η των δένδρων αυτών υγρότης, ώσπερ ελέχθη, διάφορα είδη και των λαχανωδών δε, αι δε και ευωδίαν, ώσπερ αι του σελήνου, ανήθου, μαράθου και των τοιούτων».(Θεόφραστος, Περί φυτών ιστορίας 1, 12, 2 ).
3) « Εν δε τοις ανακάνθοις ουκ έστιν ούτως διαλαβείν τοις γένεσιν προς τούτοις έτι τα ναρθηκώδη και εννυρόκαυλα, καθάπερ μάραθον, ιππομάραθον, ναρθηκία, νάρθηξ».(Θεόφραστος, Περί φυτών ιστορίας 6, 1, 4 ) Ο Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος ή Αναζαρβεύς ( περίπου 9-79 μ. Χ.), αναφερόμενος στο μάραθο, σημειώνει τα ακόλουθα :
«Μάραθον. Τούτου εσθιομένη η πόα δύναται γάλα κατασπάν και το σπέρμα δε πινόμενον ή συνεψόμενον πτισάνη. Το δε αφέψημα της κόμης ποθέν νεφριτικοίς και τοις περί κύστιν πάθεσιν αρμόζει, διουρητικόν υπάρχον, ερπετοδήκτοις δε δίδοται συν οίνω και κασταμήνια άγει, εν πυρετοίς τε ναυσίαν και καύσον στομάχου παραιτείται μετά ψυχρού ύδατος πινόμενον.
Αι δε ρίζαι λείαι συν μέλιτι καταπλασθείσαι κυνοδήκτοις θεραπεύουσιν. Ο δε χυλός εκθλιβέντων των καυλών και των φύλλων εν ηλίω ξηρανθείς εις τα οφθαλμικά, όσα προς οξυδερκίαν, σκευάζεται χρησίμως. Χυλίζεται δε προς τα αυτά και το σπέρμα χλωρόν έτι ον συν τοις φύλλοις και τοις ακρεμόσι και η ρίζα κατά την πρώτην εκβλάστησιν.
Εν δε τη προς εσπέραν Ιβηρία και οπόν ανίησιν όμοιον κόμμει, αποθεριζόντων εν τη ανθήσει μέσον τον καυλόν των επιχωρίων και πυρί παρατιθέντων, ίνα υπό της θερμασίας οίον αφιδρώσαν εξιπώση το κόμμι. ΄Εστι δε ενεργέστερον του χυλού προς τα οφθαλμικά τούτο».Διοσκουρίδης, Περί ύλης ιατρικής 3, 70).
Ο αυτός συγγραφέας αναφέρεται και στο Ιππομάραθον, γράφων τα ακόλουθα :
«Ιππομάραθον. Μάραθόν εστιν άγριον μέγα. Φέρει δε το σπέρμα καχρυί όμοιον, ρίζα δε ύπεστιν ευώδης, ήτις πινομένη στραγγουρίαν ιάται και έμμηνα άγει προστιθεμένη. Το δε σπέρμα και η ρίζα κοιλίαν ίστησι πινόμενα, θηριοδήκτοις τε βοηθεί και λίθους θρύπτει και ίκτερον αποκαθαίρει. Των δε φύλλων το αφέψημα πινόμενον γάλα άγει και τας εκ τοκετών γυναίκας αποκαθαίρει.
Καλείται και έτερον ιππομάραθον, φύλλα έχον μικρά, στενά, προμήκη, καρπόν δε στρογγύλον προς τον του κορίου, δριμύν, θερμαντικόν. Αναλογεί δε αυτού η δύναμις τω προειρημένω, ασθενέστερον ενεργούσα».
(Διοσκουρίδης, Περί ύλης ιατρικής 3, 71).
Ο αυτός συγγραφέας αναφέρει και τον «μαραθίτην οίνον», γράφων τα εξής :
«Και μαραθίτης δε (οίνος) και ανήθινος και πετροσελινίτης ομοίως σκευάζονται, προς τα αυτά ποιούντες».(Διοσκουρίδης, Περί ύλης ιατρικής 5, 65).
Συνιστάται δε ο μαραθίτης οίνος στις επόμενες περιπτώσεις:
«ποιεί δε όρεξιν και στομαχικοίς δε αρμόζει και δυσουρούσιν. ΄Εστι δε και εύπνους».(Διοσκουρίδης, Περί ύλης ιατρικής 5, 64).
Ο Μέγας Βασίλειος, Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας (329/330-379 μ.Χ.) αναφερόμενος στις φαρμακευτικές ιδιότητες του μαράθου και στις θραπευτικές αυτού χρήσεις, γράφει τα επόμενα :
«Και όφις την εν τοις οφθαλμοίς βλάβην εξιάται βοσκηθείς μάραθρον».
Είναι αξιοσημείωτον, ότι και σήμερα, οι ακολουθούντες την Λαϊκή Ιατρική, θεωρούν το μάραθον ως κατάλληλον φάρμακον για την αντιμετώπιση των οφθαλμολογικών παθήσεων γενικώς. Λέγεται δε, ότι οι όφεις τρίβουν το κεφάλι των και ειδικότερα τους οφθαλμούς των στα μάραθα, για να θεραπεύσουν οφθαλμικές παθήσεις και να είναι σε θέση να βλέπουν καλύτερα, γεγονός, το οποίον ήδη, ως προανεφέρθη, σημειώνει και ο Μέγας Βασίλειος.
Σε Κρητικόν Ιατροσόφιον του 19ου αι. αναφέρονται τα επόμενα σχετικά με την χρήση του μαράθου:
1) «Εις το κοινήσαι την κοιλίαν ανόδυνος ( αντιμετώπιση δυσκοιλιότητας). Ει δε και θέλεις πλεάν θερμότερον.(Λάβε και βράσε ) Μάραθα, τίλην κρασίου, απιστίαν, φλισκούνι, άνιθον, χαμόμιλα, αγριαγούρας ρίζαν, ορνιθόξιγκον, χινόξυγκον, κάμε ως άνωθεν».
2) « Εις άνθρωπον οπού ξερνά (κάνει έμετον) πολλά. Μαραθόσπορον και πλατί κίμινον ας τρώγι ( και ιαθήσεται)».
3) « Εις σπλήνας πόνον.Μαράθου ρίζες και περισύμπουλου (πετροσέλινου, ήτοι μαϊντανού) και αγριοελέας και ετέας και σελίνου, βάλε διό λαίνια νερό να ψυθούν έως να φυράσει το μισόν και να είναι με το ζύγι ήσια όλλα και κατέβασέ τζι, σούροσον και όταν διψά, δίδε του να πίνει».
4) « ΄Οταν πονεί το υπογάστριον, πίνε του μαράθου το ζουμί με ζάχαριν».
Σημειωτέον, ότι το μάραθον ως θερμαντικόν χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις. ( Βλ. και. Παύλου Αιγινήτου, Επιτομαί ιατρικαί, 7, 3, 12, 9).
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ:
Ο Μάραθος έχει μια μακρά ιστορία στη θεραπεία μιας ποικιλίας προβλημάτων, ειδικά εκείνων του πεπτικού συστήματος. Οι σπόροι, τα φύλλα και οι ρίζες μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αλλά οι σπόροι είναι πιο ενεργές ιατρικά και είναι το τμήμα που χρησιμοποιείται κανονικά. Το φυτό είναι αναλγητικό, αντιφλεγμονώδες, αντισπασμωδικό, αρωματικό, άφυσο, διουρητικό, εμμηναγωγό, αποχρεμπτικό, παραισθησιογόνο, καθαρτικό, τονωτικό και δραστικό στην θεραπεία της στοματίτιδας. Μια έγχυση χρησιμοποιείται στη θεραπεία της δυσπεψίας, την κοιλιακή διάταση, πόνους στο στομάχι κλπ.
foeniculum-vulgare-fenouil-teinture-mere-bioverΒοηθά στην αντιμετώπιση των λίθων των νεφρών και, όταν συνδυάζεται με ένα απολυμαντικό του ουροποιητικού κάνει μια αποτελεσματική θεραπεία για τηνκυστίτιδα. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως γαργάρα για τον πονόλαιμο και ως πλύσιμο των ματιών, για πόνο στα μάτια και επιπεφυκίτιδα. Μια έγχυση της ρίζας χρησιμοποιείται για τη θεραπεία προβλημάτων του ουροποιητικού συστήματος. Η German Commission E Monographs, ενας θεραπευτικός οδηγός για φυτικά φάρμακα, εγκρίνει το Foeniculum vulgare για το βήχα, βρογχίτιδα, δυσπεψία.
Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του φυτού τεκμηριώθηκαν μετά από σχετικές έρευνες του Πανεπιστημίου :Atatürk University, Turkey
Οι ηπατοπροστατευτικές ιδιότητες του φυτού τεκμηριώθηκαν μετά από σχετικά πειράματα του Πανεπιστημίου Yüzüncü Yıl University, Turkey
Η αντιμικροβιακή δράση του φυτού τεκμηριώθηκε με σχετικά πειράματα δύο Ιταλικών Πανεπιστημίων:Università degli Studi della Basilicata, Potenza και Università di Napoli “Federico II”,Italy
Η η αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή δράση του φυτού τεκμηριώθηκε με σχετικά πειράματα του Πανεπιστημίου Universidade do Algarve, Portugal.
80988Οι αντιμυκητιακές ιδιοτητες του φυτού τεκμηριώθηκαν μετά από σχετικές έρευνες του Πανεπιστημίου: DMIMS University, Sawangi, India
ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ:
Οι σπόροι περιέχουν μέχρι 5% αιθέριο έλαιο. Αυτό χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς, ως αρωματική ύλη τροφίμων, σε οδοντόκρεμες, σαπούνια, αρώματα, αποσμητικά χώρου, κλπ . Η γεύση του ελαίου μάραθου εξαρτάται από δύο κύρια συστατικά του: «Φενχόνη» που είναι πικρή , ενώ η «ανηθόλη» ειναι γλυκιά. Οι αναλογίες αυτών των δύο συστατικών ποικίλει ανάλογα με το μέρος του φυτού και την περιοχή. Η ποιότητα του λαδιού εξαρτάται επίσης από το πόσο καλά έχει ξηρανθεί ο σπόρος. Το λάδι από την ατελή ωρίμανση και αποξηραμένους σπόρου είναι πολύ γλυκό και πιο αρωματικό. Το αποξηραμένο φυτό δρα εντομοαπωθητικά. Τα θρυμματισμένα φύλλα είναι αποτελεσματικά για τη διατήρηση των σκύλων χωρίς ψύλλους. Κίτρινες και καφέ χρωστικές ουσίες παράγονται από το φυτό.
Department of Chemistry Education, Atatürk University,Turkey
Università degli Studi della Basilicata, Potenza και Università di Napoli “Federico II”,Italy
Duke. J. A. and Ayensu. E. S. Medicinal Plants of China
Foster. S. & Duke. J. A. A Field Guide to Medicinal Plants
Ν. Ε. Παπαδογιαννάκης Κρητικό ιατροσόφιον του 19ου αιώνα
Universidade do Algarve, Faculdade de Engenharia, Portugal.
Yüzüncü Yıl University, Faculty of Medicine, Turkey
plantsystematics
DMIMS University, Sawangi , India

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου