Το σταφιδικό κίνημα και ο Τάσης Κουλαμπάς (μέρος 14ο)

Γράφτηκε από τον  Ηλίας Μπιτσάνης

inShare

Στα τέλη Απριλίου πραγματοποιείται στην Καλαμάτα το συνέδριο των συνεταιριστικών οργανώσεων Μεσσηνίας, στο οποίο παίρνουν μέρος εκπρόσωποι 237 συνεταιρισμών με εξουσιοδοτήσεις των οργανώσεών τους. Μεταξύ των θεμάτων τα οποία συζητούνται είναι και αυτό της ίδρυσης Ομοσπονδίας, το οποίο εισηγείται ο Χρ. Τερζάκης διευθυντής της (συνεταιριστικής) Κεντρικής Αγροτικής Τράπεζας (Μεσσηνίας): "Ο κ. Τερζάκης αναπτύσσων τα ωφελήματα τα οποία θα προκύψουν εκ της συστάσεως της Ομοσπονδίας κατακρίνει και τον σημερινόν τρόπον εποπτείας των συνεταιρισμών. Τέλος προτείνει την ανάθεσιν της εποπτείας εις την Ομοσπονδίαν υπό την διεύθυνσιν του σταφιδικού οργανισμού και την επίβλεψιν του κράτους [...] Γίνεται δεκτή ομοφώνως η πρόταση Τερζάκη και ανατίθεται εις τας Ενώσεις να αναλάβουν από κοινού τα μέτρα που ενδείκνυνται διά το ζήτημα".

Θέμα του συνεδρίου και αυτό της Γεωργικής Τράπεζας που απασχολεί τη δημόσια συζήτηση. Εισηγητικά ο διευθυντής της Ενωσης Πύλου Δ. Βουρλάς εκφράζει την αντίθεσή του, ενώ το συνέδριο θέτει προϋποθέσεις στο ενδεχόμενο ίδρυσης τέτοιας τράπεζας: "Μετά ταύτα ο πρόεδρος δίδει τον λόγον εις τον κ. Βούρλαν όστις λέγει ότι η ένωσίς μου αντετάχθη και αντιτάσσεται εις την ίδρυσιν της Γεωργικής Τραπέζης όχι διότι είναι όργανον της Εθνικής ή άλλου τινός, αλλά διότι δεν ευρίσκει συμφέρουσαν την φορολογίαν εις την Πελοπόννησον η οποία θα είναι βαρυτάτη. Ο λόγος δίδεται εις τον κ. Χρ. Τερζάκην όστις ομιλεί διά μακρών εναντίον της Γεωργικής Τραπέζης, ως μελλούσης να επιβαρύνη υπερόγκως τους αγρότας.
Ομιλούν πολλοί άλλοι ομοίως και αναγνωρίζεται ότι χάρις εις την πολιτικήν του κ. Κορυζή και λοιπών συνεργατών του αναχαιτίστηκε η αναρχία εις την ύπαιθρον λόγω της συνδρομής εις τους συνεταιρισμούς. Μεθ' ο ομοφώνως γίνεται δεκτή πρότασις όπως εις περίπτωσιν ιδρύσεως της Γεωργικής Τραπέζης, η εις αυτήν κατάθεσις κεφαλαίων των συνεταιρισμών και ενώσεων να μην είναι υποχρεωτική αλλά προαιρετική. Μετά ταύτα εγκρίνεται όπως επιτροπή υποβάλλει τα πορίσματα εις την κυβέρνησιν και αι ενώσεις αποφασίσουν την σύγκλησιν συνεδρίου διά να αγγελθούν τα αποτελέσματα συνεχίζουσαι τας ομαδικάς προσπαθείας των εν αρνήσει των αρμοδίων διά την επιτυχίαν" (129).
Παράλληλα στην Οιχαλία διεξάγεται το πρώτο συνέδριο που οργανώνει με επισημότητα το Γεωργικό Επιμελητήριο και με την παρουσία πολιτικών και αγροτικών παραγόντων, εκπροσώπων σταφιδοαγροτικών οργανώσεων και γεωτεχνικών. Σε αυτό συζητούνται διάφορα θέματα και γίνονται εξαγγελίες για τους εθνικούς δρόμους αλλά και για την ολοκλήρωση του σιδηροδρομικού δικτύου με τη γραμμή Κυπαρισσίας-Πύλου-Μεσσήνης (130).
Πίσω από την ταυτόχρονη διεξαγωγή των συνεδρίων βρίσκεται μια συνεχώς αναπτυσσόμενη αντίθεση μεταξύ παραγόντων που δραστηριοποιούνται στους συνεταιρισμούς και άλλων που διαδραματίζουν ρόλο στο Γεωργικό Επιμελητήριο, με "επίδικο" τον τρόπο με τον οποίο συγκροτήθηκε και λειτουργεί αυτό. Ο Χρ. Τερζάκης στο συνέδριο των συνεταιρισμών αφού επιτίθεται στο σύστημα εποπτείας το οποίο αποκαλεί ανήθικο και ότι σκοπό έχει με συνεχείς μηνύσεις κατά των συνεταιρισμών να τους δυσφημήσει παρά το γεγονός ότι διαχειρίζονται υποδειγματικά 800 εκατομμύρια δραχμές (131), στρέφει τα πυρά του κατά του Επιμελητηρίου: "Η φορολογία (υπέρ) του Επιμελητηρίου υπολογίζεται εις 600 χιλιάδας δραχμών το πρώτον έτος, αλλά θα ανέλθει το εκατομμύριον με τάσεις αυξήσεως. Τούτων τα 5/6 πληρώνει ο συνεταιρισμένος κόσμος. Ακριβής υπολογισμός μας παρουσίασεν ότι εκ των 600 χιλιάδων δραχμών 480 είναι του συνεταιρισμένου όστις όχι δεν συμμετέχει αλλά και υπονομεύεται υπό του θεσμού τούτου και μειούται το κύρος των οργανισμών του. Δεν ενδιαφερόμεθα για πρόσωπα, τα οποία άλλωστε εκτιμώμεν. Ενδιαφερόμεθα κυρίως διά τας νομοθετικάς διατάξεις του Επιμελητηρίου που γίνονται αφορμή να αλληλοσπαράσσεται ο αγροτικός πληθυσμός. Παντού εξεδηλώθησαν τοιαύται συγκρούσεις. Τελευταίως εις την Θεσσαλονίκην γεωπόνος είπεν τα εξής: Πρέπει να ισορροπήσωμεν οργανικώς τας προσπαθείας των Επιμελητηρίων και των Συνεταιρισμών διότι τα Επιμελητήρια θα θίξουν και με πτερό πέννας τους συνεταιρικούς οργανισμούς. Να τα διαλύσουμε διότι ο συνεταιρισμός θα είναι ο εφαρμοστής των πάντων" (132).
Η αντιπαράθεση κορυφώνεται με επιστολή του Ν. Δουβαρά (μέλους της διοίκησης του Γεωργικού Επιμελητηρίου και εκ των πρωταγωνιστών του συνεδρίου Οιχαλίας) μετά τη δημοσιοποίηση των απόψεων του Χρ. Τερζάκη, στην οποία γίνεται οξύτατη επίθεση με βαρείς χαρακτηρισμούς για τους συνεταιριστές: "Μια αδικαιολόγητος κίνησις εγένετο κατ' αυτάς εναντίον του Γεωργικού μας Επιμελητηρίου, του θεσμού αυτού ο οποίος στο μέλλον θα είναι το τοπικόν μας υπουργείον της Γεωργίας, από ανθρώπους οίτινες μέχρι σήμερον ειργάσθηκαν μόνον διά την οικονομικήν υποδούλωσιν του συνεταιρισμένου αγροτικού κόσμου, από ανθρώπους οίτινες εγένοντο νεκροθάπται του συνεργατισμού της Μεσσηνίας, από ανθρώπους οίτινες από καιρού έχουν χάσει την εμπιστοσύνην του αγροτικού κόσμου με τις ύποπτες και σπασμωδικές κινήσεις των, από ανθρώπους τέλος οίτινες βλέποντες τον κίνδυνον της καταστροφής κτυπούν σαν υπνωτισμένοι δεξιά και αριστερά. Αφού τέλος απέτυχον εις την ίδρυσιν της Ομοσπονδίας των Ενώσεων διά της οποίας ενόμιζον ότι θα σωθούν, και απέτυχον διότι αι Ενώσεις Τριφυλίας και Ολυμπίας ως και Ανω Μεσσηνίας ουδεμίαν εμπιστοσύνην έχουν εις τους πρωτοστάτας της ιδέας αυτής, ηθέλησαν να κτυπήσουν το Γεωργικόν Επιμελητήριον [...] Εθεσαν υπ' όψιν ενός συνεδρίου, το οποίον εσκηνοθέτησαν τη ευγενεί συμπράξει ενός υπαλλήλου της Εθνοτράπεζας, όστις ανεχώρησε λάθρα από την θέσιν του, προς άγραν συνέδρων ή τουλάχιστον κανενός χαιρετιστηρίου τηλεγραφήματος, το οποίον έμελλε να ληφθή κατά την ώραν του συνεδρίου, διά να εργασθούν καλλίτερον προς επίτευξιν του σκοπού των, την φορολογίαν ην πληρώνει ο συνεταιρισμένος κόσμος διά την συντήρησιν του Γεωργικού Επιμελητηρίου, κατέληξαν δε εις το συμπέρασμα ότι πρέπει να διαλυθή ή να περιέλθη εις χείρας των Ενώσεων, δηλαδή εις χείρας μερικών συνεταιριστικώς χρεωκοπημένων ανθρώπων οι οποίοι αφού εγκληματικώς διαχειρίσθησαν επί σειράν ετών Ενώσεις με κολοσσιαίαν κίνησιν και δεν κατόρθωσαν να καταστήσουν τους συνεταιρισμούς των οικονομικώς αυτάρκεις, αλλά τους επεβάρυναν με οικονομικά χρέη, ήδη προσπαθούν και θέλουν διά του τρόπου τούτου να αναλάβουν και το Γεωργικόν Επιμελητήριον ίνα εφαρμόσουν και εκεί το σωτήριον έργον των" (133).
Και μεταξύ των συνεταιριστικών οργανώσεων όμως υπάρχουν αντιθέσεις, καθώς στις 27 Απριλίου συγκροτείται Σύνδεσμος Ενώσεων Συνεταιρισμών με έδρα τον Πύργο στον οποίο συμμετέχουν οι Ενώσεις Πύργου, Αμαλιάδας, Γαστούνης, Κρεσταίνων, Κακόβατου, Κυπαρισσίας και Γαργαλιάνων (134). Η οξύτητα των αντιθέσεων αποτυπώνεται σε ανταπόκριση από την Κυπαρισσία στην οποία ούτε λίγο, ούτε πολύ αναφέρεται ότι εκδιώχθηκαν οι διευθυντές των Ενώσεων Πύλου Δ. Βούρλας και Μεσσήνης Π. Σταυρόπουλος που καταγγέλλονται ότι πήγαν σε συνεργασία με το διευθυντή της Εθνικής Τράπεζας με διάφορους τρόπους να πείσουν τους συνεταιρισμούς να συμμετέχουν στη συγκρότηση Ομοσπονδίας. Αλλά "αναγκάσθησαν υπό τα σκωπτικά μειδιάματα, τας ειρωνείας και τους καγχασμούς του πλήθους να εγκαταλείψουν την αφιλόξενον και άγονον εις αποτέλεσμα πόλιν μας και να αναχωρήσουν διά Καλάμας. Θλιβόμεθα ειλικρινώς διά το πάθημα και το κατάντημα των αγαθών αυτών αγροτοσωτήρων και ευχόμεθα εις τον ύψιστον να χύση εις τις πονεμένους τους ψυχάς βάλσαμον παρηγορίας. Ημείς ως αμερόληπτοι κριταί δεν έχομεν παρά να εκφράσομεν την θλίψιν μας δι ό,τι έγινεν εις βάρος των άτυχων διευθυντών και να καταγγείλωμεν εις τον συνεταιρισμένον κόσμον των ως άνω επαρχιών Τριφυλίας-Ολυμπίας τους εκπροσώπους των συνεταριστικών ενώσεων δι' όσην επέδειξαν σκληρότητα απέναντι των ενσκηψάντων ξένων μας" (135).
Στην ιστορία αυτή υπάρχει μια έμμεση παρέμβαση του ΚΚΕ μέσα από τις στήλες του "Ριζοσπάστη" καθώς το Γεωργικό Συνέδριο της Οιχαλίας παρακολούθησε μέλος του κόμματος από το Λουτρό που δίνει το κλίμα αλλά και την κομματική κατεύθυνση για "δημιουργία αγροτικών ενώσεων" από τα κάτω και σύγκληση παμμεσσηνιακής αγροτικής συνδιάσκεψης: "Τα τέλη του περασμένου μηνός γένηκε το "αγροτικό" συνέδριο Μεσσηνίας. Παρεκάθησαν οι κύριοι πρόεδροι του εμπορικού κόσμου, ο αντιπρόσωπος του Εμπορικού Επιμελητηρίου, οι αστοί βουλευτές του νομού κτλ., είχε δε προσκληθεί και ο υπουργός Ναυτικών, αλλά δεν παρεκάθησε για να δώσει και αυτός περισσότερο "αγροτικό" χαρακτήρα στο συνέδριο αυτό. Ο βουλευτής Μοσχούλας δημοκόπησε συσταίνοντας στους χωριάτες να μη στέλνουν τα παιδιά τους σχολείο αλλά να τα κρατούν για τα χωράφια κι έτσι να σωθεί η κατάστασή τους! Για τις πλημμύρες των ποταμιών που καταστρέφουν ολόκληρες πλουτοπαραγωγικές περιφέρειες δε μίλησε ο κ. Μοσχούλας. Είπε μάλιστα ότι δεν μπορεί να κάμη τίποτα, μη λογαριάζοντας ότι από τις πλημμύρες αυτές οι χωριάτες χάνουν όλα τα εισοδήματα που περιμένουν. Ετσι μέσα σε λόγους και κόντρα λόγους των εμπόρων και βουλευτών τελείωσε το συνέδριο χωρίς να πάρη μέρος σ' αυτό, χωρίς ν' αντιπροσωπευτεί η αγροτική μάζα της περιφέρειας, χωρίς να εξεταστούν εντελώς τα ζητήματά της. Οι αγρότες της Μεσσηνίας δεν μπορεί να περιμένουν τίποτα από τέτοια αγύρτικα συνέδρια. Τα ζητήματά τους θα λυθούν μόνον με αγώνα, με τις δικές τους δυνάμεις, με τις Αγροτικές Ενώσεις και με την οργάνωση Αγροτικών Συνδιασκέψεων, με αντιπροσώπους μέσα από τα χωριά, πραγματικούς δουλευτάδες της γης. Ας δουλέψουμε λοιπόν για τη δημιουργία παντού Αγροτικών Ενώσεων και για τη σύγκληση Παμμεσσηνιακής Αγροτικής Συνδιάσκεψης" (136).
(Συνεχίζεται)
(129) "Θάρρος" 24, 25/4/1928 - Ο Αλ. Κορυζής ήταν νομικός και οικονομολόγος που διετέλεσε πρωθυπουργός για 80 ημέρες, από το θάνατο του Ι. Μεταξά μέχρι τη 12η ημέρα της γερμανικής εισβολής, όταν αυτοκτόνησε στο σπίτι του μετά από συνάντηση που είχε με το Βασιλιά Γεώργιο. Σε πολύ νεαρή ηλικία διορίστηκε το 1903 στη Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, όπου ανέβηκε γρήγορα στην ιεραρχία. Από το 1915 ασχολήθηκε με την οργάνωση του κλάδου αγροτικής πίστης στην Εθνική Τράπεζα, από την απόσπαση του οποίου προήλθε αργότερα η Αγροτική Τράπεζα (1929), της οποίας διετέλεσε πρώτος πρόεδρος του Διοικητικού της Συμβουλίου. Ηταν από τους πρωταγωνιστές της ίδρυσης του ΑΣΟ, του οποίου διετέλεσε πρώτος πρόεδρος από το 1925 μέχρι το 1928. Από τις θέσεις αυτές είχε αναπτύξει ιδιαίτερες σχέσεις με τους συνεταιριστές και αυτό αποτυπώνεται στη σύντομη αναφορά του ονόματός του, ως του ανθρώπου ο οποίος με την πολιτική που άσκησε απέτρεψε τον ξεσηκωμό των σταφιδοπαραγωγών.